Drill Rap Đường Phố Trở Thành Trào Lưu Thời Trang Tại Việt Nam

Drill rap đã nhanh chóng lan rộng trong giới trẻ tại Việt Nam, nhưng con đường mà nó đi đang làm dấy lên nhiều tranh cãi.

Hoàng Tử Drill gây sự chú ý khi cover bài hát nhạc Hoa lời Việt mang tên ‘Tháp rơi tự do’. Ảnh: Hoàng Tử Drill 

Drill không còn là một thể loại âm nhạc giới hạn trong các góc phố phía Nam Chicago. Trong vòng chưa đầy hai thập kỷ, nó đã trở thành một biểu tượng toàn cầu, vừa là tiếng nói nổi loạn, vừa là phong cách sống.

Drill rap xuất hiện vào đầu những năm 2010 tại khu South Side của Chicago, nơi được biết đến không chỉ vì đời sống nghèo khó mà còn vì tỷ lệ bạo lực cao. Là một nhánh đặc trưng của hip-hop, drill mang theo nhịp beat nặng, tối tăm và phần lời lạnh lùng, trực diện. Khác với tính nghệ thuật trong conscious rap (rap ý thức), một nhánh của hip-hop tập trung vào nội dung có chiều sâu thay vì chỉ nói về tiền bạc, địa vị, hay lối sống xa hoa, drill là tiếng rên rỉ lặng lẽ của tuổi trẻ bị mắc kẹt giữa bạo lực, nghèo đói và vô vọng.

Từ Anh (với UK drill), sang Pháp, Đức, Nhật Bản rồi tới Hàn Quốc, drill đã trở thành một thứ ngôn ngữ chung của giới trẻ toàn cầu, những người dùng rap để lên tiếng trong thế giới mà họ cảm thấy bị bỏ rơi.

Tại Việt Nam, drill bắt đầu xuất hiện rõ nét hơn từ khoảng năm 2020, thông qua các nền tảng như YouTube, TikTok và SoundCloud. Những đặc trưng như nhịp chậm nhưng căng, tiếng snare sắc lạnh, và flow dồn dập nhanh chóng được các rapper trẻ thử nghiệm và lan tỏa. Một số nghệ sĩ underground đã tạo ra được dấu ấn nhất định bằng drill, dùng nó như công cụ để phản ánh những xung đột giữa các nhóm, phê phán xã hội, hoặc đơn giản là khẳng định cá tính.

Tuy nhiên, cũng có không ít người, như Anh Kẹo, nhà sáng lập Ngoài Kia, cho rằng drill Việt hiện nay mới khai thác bề nổi của thể loại này (phần thời trang, MV đẹp, cho đến hình thức diss nhau trên mạng) chứ chưa thực sự hiểu rõ gốc rễ văn hóa và thông điệp mà nó mang theo.

“Drill Việt nghe nó ‘phây phây’ thế nào ấy. Có mấy khứa còn đội nón OTF,” Anh Kẹo nói, ám chỉ việc nhiều rapper Việt đang bắt chước phong cách thời trang của các rapper Mỹ mà thiếu sự gắn kết với nội dung.

Anh không ngại chỉ trích phần lyric (lời) trong nhiều bản drill Việt hiện tại là vô nghĩa. Với anh, drill không đơn giản là nhạc nền để khoe quần áo hay múa may trên mạng. Drill ở Mỹ, đặc biệt là tại Chicago, nơi thể loại này ra đời, là một dạng âm nhạc trong chiến tranh băng đảng, phản ánh sự bạo lực, bất ổn và cảm xúc dồn nén từ tầng lớp thanh thiếu niên bị đẩy ra rìa xã hội.

“Drill ở Mỹ là âm nhạc giữa các cuộc chiến băng đảng. Còn drill ở Việt Nam bây giờ là thời trang và phong cách sống,” Kẹo nói.

Nhận định của Anh Kẹo không phải là lời kêu gọi dừng làm drill, mà là lời nhắc rằng nếu muốn chơi thể loại này, người nghệ sĩ phải hiểu được linh hồn của nó. Drill không chỉ là tiếng bass nặng, flow nhanh, hay MV đầy khói và áo hoodie. Drill là giọng nói của người trẻ trong một xã hội bất công, là nỗi đau hóa thành nhịp beat, một thứ mà theo Anh Kẹo là “drill Việt chưa chạm được tới”.

Tuy vậy, nói drill ở Việt Nam chỉ là thời trang và lifestyle cũng có phần chưa công bằng. Trong thực tế, tại nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM hay Đà Nẵng, xung đột giữa các nhóm thanh thiếu niên, thậm chí những mâu thuẫn cá nhân trên mạng cũng được chuyển hóa thành diss track, MV drill, hoặc màn freestyle đấu đá công khai. Dù chưa đi đến mức bạo lực đường phố như bối cảnh Chicago, nhưng tinh thần rap như một công cụ để giành tiếng nói, thể hiện quyền lực và phản kháng vẫn hiện diện rõ trong một bộ phận nghệ sĩ trẻ.

Mặt khác, đây cũng là cuộc tranh luận đang diễn ra ngay tại Mỹ, nơi drill ra đời. Việc drill bị thương mại hóa thành phong cách thời trang và biểu tượng lifestyle cũng từng vấp phải chỉ trích. Nhiều rapper với trang phục đồ hiệu, dây chuyền nặng, siêu xe, và súng giả đôi khi bị phê phán là tô vẽ sai bản chất khổ đau và căng thẳng xã hội từng làm nên drill. Trong khi một số nghệ sĩ Mỹ cố gắng giữ drill như một dạng nhật ký đường phố trung thực, thì làn sóng thương mại hóa đã khiến nhiều sản phẩm drill trở nên giống show thời trang hơn là phản ánh thực tế. Chính những nghệ sĩ như G Herbo, King Von, hay Pop Smoke từng vướng tranh cãi giữa việc thể hiện chân thực đời sống đường phố và việc vô tình “làm đẹp bạo lực”.

“Giờ có cái hiện tượng của mấy anh em chơi nhạc drill phong cách ‘đôn-chề’ ngoài Hà Nội,” Phùng Hoàng Sơn, nhà báo độc lập tại Hà Nội, bình luận. “Giờ rapper status thôi không dám uýnh lộn đâu. Ở cùng một chỗ chúng nó rap diss lôi bố mẹ đã khuất của nhau ra lăng mạ mà còn chưa thấy đập nhau. Nói chung tầm này rapper combat bằng bàn phím chứ drill Việt Nam không bạo lực đến thế.”

Điều này cho thấy, câu chuyện không chỉ đơn giản là tình trạng bắt chước, vay mượn thiếu chọn lọc và thiếu cá tính riêng đang lan rộng trong rap Việt, mà nằm ở việc drill rap luôn bị giằng xé giữa vai trò phản ánh thực tế và sức hút thương mại hóa. Rapper Việt có thể đang trong hành trình học hỏi, nhưng cũng đang thử nghiệm với những góc tối của chính xã hội mình.

Nhưng sự lo ngại không chỉ dừng lại ở drill. Tình trạng bắt chước, vay mượn thiếu chọn lọc và thiếu cá tính riêng đang lan rộng trong âm nhạc Việt nói chung, và rap Việt nói riêng.

“Tôi nghĩ hip-hop Việt Nam chưa đủ mạnh. Thí dụ như có sự đầu tư nhiều hơn về mọi mặt biết đâu anh em lại mạnh dạn tạo màu riêng,” Sơn chia sẻ.

Nhìn chung, nhiều người không lạc quan tuyệt đối về việc liệu sự thiếu bản sắc và sự lặp lại trong âm nhạc Việt có thể thay đổi, nhưng một số tin rằng vẫn còn hi vọng nếu nghệ sĩ trẻ dám đào sâu hơn vào cuộc sống thật của chính họ.

Rap Việt hiện nay chịu nhiều ảnh hưởng từ nước ngoài không phải là sự yếu kém, mà là một bước chuyển mình, là giai đoạn tất yếu khi một nền âm nhạc trẻ tiếp cận với thế giới. Một bộ phận nghệ sĩ và người nghe trẻ cho rằng việc bắt chước những xu hướng quốc tế không hẳn là điều tiêu cực. Với họ, đó là một hình thức tự do thể hiện bản thân, và việc hòa mình vào những gì đang “hot” trên thế giới là cách thế hệ trẻ Việt Nam kết nối với văn hóa toàn cầu. Nghệ thuật là tự do. Người trẻ bây giờ học nhanh, bắt trend nhanh, và họ có quyền thử nghiệm với bất kỳ thể loại nào, kể cả drill. Việc học theo, bắt chước cũng là một phần của hành trình tìm ra giọng nói riêng của mình. Cũng giống như cách hip-hop Nhật hay Hàn từng bị nghi ngờ vì giống rap Mỹ, nhưng qua thời gian, họ đã phát triển được cá tính và bản sắc riêng.

Tuy nhiên, tự do không đồng nghĩa với hời hợt, và sáng tạo không đồng nghĩa với bắt chước. Thử nghiệm thì tốt nhưng nếu không biết mình đang làm gì, không hiểu thứ mình đang bắt chước, thì chỉ dừng lại ở việc làm nhạc theo trào lưu chứ không để lại dấu ấn thật sự.

Drill vì thế không đơn giản chỉ là một thể loại nhạc. Nó là một sự phản ánh về tính trung thực, bản sắc và sự hiểu biết văn hóa của người làm nhạc. Và ở Việt Nam, nơi xung đột thế hệ, chênh lệch xã hội và áp lực vô hình trong đời sống người trẻ vẫn đang hiện diện, drill hoàn toàn có thể trở thành một công cụ mạnh mẽ. Vấn đề là ai sẽ đủ dũng cảm để kể câu chuyện thật của mình, thay vì mượn giọng người khác?

Trong khi cuộc tranh luận vẫn tiếp diễn, một điều không thể phủ nhận là rap Việt đang đứng ở ngã ba đường. Hoặc tiếp tục trôi theo những làn sóng mới mà không để lại dấu vết riêng, hoặc chậm lại, nhìn vào trong, và tìm một giọng nói thực sự như cách mà chính hip-hop từng sinh ra từ lòng đường phố.

“Làm nghệ thuật vì bản thân mình chứ không phải là làm để cho thiên hạ ngưỡng mộ. Làm vậy là cứ phải chạy theo đuôi thiên hạ,” Wu Song, trưởng khóa Học viện Ngoài Kia, chia sẻ.