Quang: Thay Đổi Là Bình Thường Mới

Từ một diễn viên nhí trở thành rapper, Quang tin rằng thay đổi không phải là điều bất thường mà chính là cách sống.

Đỗ Đăng Quang, diễn viên, rapper, người sáng lập D38. Ảnh: Lư Gia Hân/NKI

Buổi sáng của Quang bắt đầu lúc 8 giờ. Âm thanh chuông báo thức quen thuộc báo hiệu một ngày mới, đều đặn như nhịp thở. Chàng rapper sinh ra từ ánh đèn phim trường nay đã chọn một nhịp sống khác ngược về phía nội tâm.

Từ Bình Tân đến Tân Bình, 30 phút là đủ để thành phố lướt qua mắt như một thước phim không lời. Quang đi qua dòng người vội vã, xe cộ nối đuôi nhau hối hả nhưng chẳng có gì vội trong tâm trí của anh.

“Tiếng còi xe dường như đã trở thành một phần của nhịp sống trong tôi,” Quang nói, ánh mắt không xa xăm nhưng đủ để người nghe thấy được bên trong có những lớp ký ức cũ.

Mỗi sáng, anh ghé vào tiệm bánh nhỏ quen đường, mua combo yêu thích một chiếc bánh pateso và ly cà phê sữa đá. Đó không chỉ là năng lượng, mà là nghi thức. Một cách để khởi động mình giữa những đô thị nhiều tiếng ồn, để tìm sự tập trung và tĩnh trong chuyển động.

Tuổi thơ Quang không gắn với một con hẻm cố định hay một sân trường quen thuộc.

“Thay đổi là bình thường mới đối với tôi,” anh thốt ra nhẹ tênh, nhưng mang theo cả một giai đoạn dài tuổi trẻ tự hỏi mình là ai trong những không gian cứ liên tục thay đổi.

Sự linh hoạt ấy không khiến Quang mất phương hướng. Trái lại, nó khiến anh học được cách đi vào mọi không gian mà không cần phải cố chứng minh mình. Trong một phòng họp với các đồng nghiệp văn phòng, anh vẫn là Quang. Dưới ánh đèn sân khấu cầm mic freestyle, anh vẫn là Quang.

“Thích nghi nhanh giúp tôi hiểu người khác sâu hơn,” anh nói.

Điều ấy hiện lên rõ trong cách Quang làm nhạc, không đẩy mạnh hình ảnh cá nhân, không cố theo một trend cụ thể, mà tạo ra không gian để người khác soi thấy chính mình.

Khi mà các nghệ sĩ âm nhạc độc lập ngày nay cố định danh bản thân thật nhanh, Quang lại ung dung để mọi thứ mở. Anh không vội chọn một vai cụ thể. Bởi với anh, linh hoạt là biết khi nào nên yên và khi nào nên bật tiếng.

Quang tự nhận mình là “Cà Mau chính gốc.” Cái chất miền Tây thật thà ấy theo anh suốt từ thuở nhỏ, khi cậu bé vùng đất cuối bản đồ theo mẹ khăn gói lên Sài Gòn lập nghiệp. Hai mẹ con mở một quán cơm nhỏ đạm bạc giữa thành phố rộng lớn. Ít ai ngờ, chính quán cơm ấy lại là nơi mở ra cánh cửa đầu tiên dẫn Quang đến với ánh đèn sân khấu.

“Thời gian mới lên Sài Gòn bán cơm, người mẫu hay qua ăn. Người ta nói thấy thằng nhóc này dễ thương quá, cái tôi học người mẫu,” anh kể lại, nửa như bông đùa, nửa như vẫn chưa tin được chuyện tình cờ đó đã thay đổi cả tuổi thơ của mình.

Buổi học người mẫu đầu tiên chỉ là một cuộc thử sức của một cậu bé chưa đầy hai bàn tay tuổi. Nhưng rồi cơ hội được vẽ ra bằng những lời mời đầy hào nhoáng.

“Cứ nghĩ tôi được một công ty Thái Lan hỗ trợ tất cả các trang phục, đi diễn có cát-xê, có tiền nếu mặc đồ đó,” anh kể.

Một tương lai tưởng như lấp lánh, một giấc mơ ngay tầm với. Nhưng Sài Gòn không phải lúc nào cũng đẹp đẽ như những thước phim trên màn ảnh. Mọi thứ hóa ra chỉ là một màn lừa đảo được dàn dựng khéo léo. Những người xưng là đào tạo bắt mẹ anh phải trả tiền để mua những bộ đồ diễn đắt đỏ. Gia đình không đủ điều kiện, nên giấc mơ chớm nở phải khép lại trong lặng lẽ.

“Biết tôi thích sân khấu, theo một thời gian nhà không đủ kinh tế nên bắt đầu tôi bỏ. Mẹ thấy tôi buồn, mẹ tìm tòi cho tôi vô sân khấu kịch Đội Kịch Tuổi Ngọc,” anh nói.

Nơi bắt đầu là một quán cơm, nơi tiếp theo là một sân khấu nhỏ, nhưng lần này là thật. Một không gian nghệ thuật đúng nghĩa, nơi người ta tập luyện nghiêm túc, đổ mồ hôi vì vai diễn và vì niềm tin rằng sân khấu có thể là một mái nhà.

Và mái nhà ấy lập tức nhận ra Quang.

“Học được một tháng thấy thích, thầy thấy lanh quá cho đi sân khấu thi kịch với kịch thành phố, đạt giải nhất,” anh kể, vẫn còn hào hứng như thể giải thưởng hôm qua vừa được trao. Từ đó, mọi thứ mở ra như một chuỗi domino đúng nhịp. “Quá trời hãng phim tự liên hệ mẹ tôi.”

Không có kế hoạch. Không có định hướng. Cũng chẳng ai dạy anh cách làm nghệ thuật. Nhưng rõ ràng là bản năng sân khấu đã định sẵn trong Quang. Và ánh mắt của mẹ, người đã không nói nhiều, chỉ âm thầm tìm đường cho con quay lại nơi anh thuộc về.

Cậu bé Cà Mau năm nào đi bán cơm, nay bước từng bước vững vàng hơn vào thế giới diễn xuất — một con đường mà chính anh cũng không ngờ mình sẽ thuộc về. Và chính từ nền tảng diễn xuất ấy, Quang sau này tìm được nhịp điệu của hip-hop, tìm được tiếng nói thật nhất của mình trong âm nhạc.

Quang diễn xuất từ năm lớp 4, trưởng thành trong những khung hình, học cách biểu cảm trước khi học cách diễn đạt.

“Mỗi lần diễn chưa đạt thì chú Trung Lùn thường nói ‘diễn đời lên’, từ đó ảnh hưởng rất nhiều đến âm nhạc tôi. Tôi cũng muốn nhạc mình ‘đời’ lên như vậy,” anh kể.

Một kỷ niệm đọng lại rõ nét là vai bé Đình trong phim ‘Trinh Thám Nghiệp Dư’, quay ba tháng ở Đà Lạt và Bảo Lộc khi Quang chỉ mới học lớp 6. Mẹ đi cùng. Những buổi sáng sương mù và khung cảnh đồi núi đã trở thành khung ký ức khó phai với anh.

Nhưng rồi anh tạm dừng. Lên cấp 3, Quang quyết định gác lại việc đóng phim để tập trung vào việc học. Và dù từng đậu đại học sư phạm mầm non, anh sớm nhận ra, con tim vẫn nghiêng về âm nhạc.

“Chuyện này chắc chỉ nhà tôi biết,” anh cười.

Đỗ Đăng Quang trong vai bé Đình (trái), trong bộ phim 29 tập ‘Trinh Thám Nghiệp Dư’, năm 2013. Ảnh: Anton Meshchinskiy

Quang không thích phòng thu lấp lánh đèn nhưng ngột ngạt bốn bức tường. Thay vào đó, anh tìm về với núi rừng, nơi không khí mát lạnh, tiếng lá xào xạc theo gió và tia nắng sớm xuyên qua tán cây.

“Thiên nhiên giúp tôi thở,” anh chia sẻ, ánh mắt ánh lên sự thanh thản.

Bước chân trên đất ẩm, anh ngửi thấy mùi lá mục, cảm nhận nhịp sống nguyên bản của đất trời, và những ý tứ đầu tiên cho lyric tuôn ra tự nhiên, không gượng ép.

Nhưng khi trở lại thành phố, Quang vẫn giữ nguyên tinh thần ấy. Tại phòng thu nhỏ bên bờ kênh Tân Phú, nơi tiếng xe rẽ góc và mùi cà phê rang hòa quyện, anh cùng Tako, người bạn beatmaker lâu năm, tạo nên trái tim âm thanh riêng. Tako hiểu gu của anh. Những cú kick dồn dập của Jersey Club pha chút nền nhịp mang hơi thở Tây Nguyên.

“Hai chúng tôi như hai cực, nhưng từ đó mới sinh ra năng lượng bùng lên,” anh cười khì.

Giữa không gian studio, Quang đặt chiếc laptop lên bàn gỗ sần sùi, bao quanh bởi những tấm hình chụp những nơi đã đi qua — Đà Lạt, Bảo Lộc, thậm chí cả căn phòng nhỏ hé cửa nhìn ra bức tường cũ. Mỗi poster như một mảng ký ức dẫn lối cho những câu rap. Anh không vội đặt nhạc vào công thức; thay vào đó, mỗi sáng chậm rãi bật bản thu cũ, nghe lại từng lời, tìm sắc thái mới cho bài hát.

Phong cách của Quang là sự hòa quyện của tự do và kỷ luật. Tự do để cảm, để tự nhiên như gió rừng; kỷ luật để nắn nót từng chữ, như những bước chân kiên định qua rừng thông.

“Tôi tập thiền trước khi làm nhạc. Mình phải tĩnh, mới tạo ra được những giai điệu có hơi thở,” anh chia sẻ.

Quả thật, khi beat nhạc vang lên, lyric của Quang không chỉ là lời nói, mà là hơi thở, là cảm xúc chảy tràn như suối nguồn.

Và dù âm nhạc đưa anh tới những sân khấu nhỏ le lói ánh đèn, Quang vẫn luôn nhớ rừng. Bởi trong rừng, mọi khoảnh khắc đều chân thật. Một chiếc lá rơi, một tia nắng vàng, một tiếng chim kêu vang, tất cả đều in dấu trong âm nhạc của anh.

“Tôi muốn người nghe cảm thấy như đang đi giữa cánh rừng, không biết trước điều gì, chỉ lắng nghe và cảm,” anh gửi lời mời cho khán giả hòa mình vào không gian âm thanh do chính anh dệt nên.

Quang tại CampArt, Suối Vàng, Lạc Dương, Lâm Đồng, ngày 25/11/2024. Ảnh: Lư Gia Hân

Trong thế giới âm nhạc nơi mọi thứ dễ rơi vào công thức, beat bắt tai, lyric dễ viral, hình ảnh đẹp đúng trend, thì Quang lại chọn lùi một bước. Không vì lười biếng, mà để cảm được.

“Tôi muốn sống bằng nghệ thuật, nhưng là phiên bản nghệ sĩ hiểu đời chứ không phải một cỗ máy làm nhạc rập khuôn,” anh chia sẻ một câu nói đậm tính định vị nhất.

Từ lúc còn là một đứa trẻ đóng phim giữa Đà Lạt sương mù, Quang đã được sống trong không gian cảm xúc, nhưng phải là cảm xúc được đạo diễn sắp đặt. Còn hôm nay, khi anh viết lyric, mọi thứ tuôn ra từ trực giác và đời sống thật.

Lyricist là danh xưng Quang dành cho bản thân. Nhưng không phải kiểu kể chuyện cầu kỳ. Anh thích những câu từ đời thường, gần gũi, không bóng bẩy vì cảm xúc thật thì hiếm khi mượt mà.

“Tôi thấy nhạc love ở Việt Nam mình thường hay bị sướt mướt, hoặc nhẹ nhàng quá. Tôi thì muốn viết kiểu yêu đương mà… thẳng thắn, gần gũi,” anh nói.

Cách Quang đặt tên các bài hát cũng rất chống khuôn mẫu. ‘Mì Xào Thì Thào’, ‘Chiếc Gối Biết Nói’, ‘Nho Xanh Cho Anh’, ... những cái tên ngắn, không liên quan nội dung, thậm chí là tên đồ vật.

“Tôi muốn xây dựng một tiệm tạp hóa âm nhạc cho mình,” anh nói.

Cách đặt tên không phải để chơi chữ, mà để âm nhạc gợi lên ký ức một cách tự nhiên, anh nói. Sự không liên quan hóa ra lại là cách để anh kết nối sâu hơn bởi không có gì chạm hơn những gì bất ngờ mà thân thuộc.

Câu chuyện về Quang không thể thiếu đi yếu tố cộng đồng. Với anh, đó là D38 và Rap Cho Nghe, hai không gian tưởng khác biệt mà thật ra bổ sung nhau.

D38 không bắt đầu như một ban nhạc mà chỉ là nơi nhóm bạn chơi thân từ nhỏ của Quang từng tụ tập chơi nhạc năm 2019. Khi phần lớn bạn bè dần bỏ cuộc, chỉ còn anh và Hani, người bạn gái lâu năm của anh. Họ quyết định không để ngọn lửa tắt. Và rồi, Rap Cho Nghe ra đời, cũng không phải một nhóm nhạc, mà là một ngôi nhà chung đúng nghĩa đen.

“Không cần phải biết rap hay hip-hop mới được vào nhóm,” anh nói. “Người thì kinh doanh, người là người mẫu, người làm văn phòng… nhưng anh em vẫn giữ nhau lại bằng âm nhạc.”

Có lẽ đó là định nghĩa đẹp nhất về một cộng đồng nghệ sĩ trẻ chân thành và muốn cùng nhau lớn lên.

Dự án âm nhạc mà Quang tâm đắc nhất chính là Rap Cho Nghe, chứ không phải một bài cụ thể. Bởi với anh, mỗi bản thu là một dấu vết không chỉ của âm thanh, mà của tình bạn, quá trình, của niềm tin rằng mình không đơn độc.

Người nghệ sĩ sống bằng cảm xúc, nhưng để đi thật xa, họ phải hiểu chính mình nhiều không kém hiểu thế giới. Quang hiểu rõ điều ấy. Trong khi nhiều rapper trẻ tìm cách dựng hình ảnh càng nhanh càng tốt thì anh lại chọn hướng ngược lại đi vào bên trong.

“Tụi tôi không chạy theo thị trường,” anh nói, giọng chắc nịch nhưng không hề gay gắt. “Tôi vẫn đang cố gắng tốt hơn về bản chất bên trong, hơn là bên ngoài.”

Bản chất bên trong mà Quang nhắc đến không phải là khái niệm mơ hồ. Đó là những buổi sáng ngồi thiền khi thành phố chưa thức dậy; là những trang kinh anh đọc không phải để tạo hình tượng mà để tự soi chiếu lại chính mình; là việc anh thuộc lòng chú Đại Bi — không phải bản tiếng Việt, mà là nguyên bản tiếng Phạn — như một lời nhắc nhở để giữ tâm lắng trong thế giới vốn đầy nhiễu loạn.

Quang không cố trở thành một rapper tâm linh. Anh chỉ đang tìm lại sự tĩnh lặng để không bị cuốn khỏi đường đi của mình. Trong hip-hop, nơi cái tôi dễ bị phóng đại đến mức đánh mất trọng tâm, anh chọn giữ cho mình sự mềm mại và nội lực, không yếu đuối cũng không phô trương.

Mục tiêu của anh trong năm tới là hoàn thành những dự án âm nhạc còn dang dở, dứt điểm những kế hoạch mà lịch trình bận rộn khiến anh phải trì hoãn. Nghe có vẻ đơn giản, nhưng khi nhìn xa hơn lại phản chiếu rõ cách anh nhìn đời thẳng thắn và lành mạnh đến mức hiếm gặp trong giới nghệ sĩ trẻ.

“Là bự con hơn, và sẵn sàng lập gia đình,” anh nói về năm năm tới bằng một nụ cười.

Phía sau vẻ giản dị ấy là một người đã đi qua đủ những đổi thay để hiểu rằng sống bằng nghệ thuật không có nghĩa là chạy theo tiếng vỗ tay. Sự vững bền của một nghệ sĩ không nằm ở độ ồn, mà nằm ở nhịp mà họ giữ được cho chính mình không trùng với ai, không cần phải giống ai, và đôi khi chỉ mình họ nghe được.

Trong thế giới của rap Việt, nơi sự trưởng thành thường đến muộn, Quang lại chọn trưởng thành sớm. Không phải vì anh phải như vậy, mà vì đó là cách duy nhất để anh sống trọn với âm nhạc. Và có lẽ chính điều đó mới là thứ khiến anh không hối thúc mình chạy nhanh hơn ai, chỉ cố gắng trở thành một phiên bản sâu hơn của chính mình mỗi ngày.

“Hãy thật sự biết mình là ai, đang làm gì, và hãy tự do với thứ mình đang làm. Đừng bị giam cầm bởi thứ mình đang có,” anh gửi lời đến những bạn trẻ đang loay hoay tìm lối đi giữa dòng đời luôn thay đổi.