Hai mươi bảy năm trước, rapper Tupac Shakur đã bị bắn trên một con phố đông đúc tại Las Vegas Strip và tử vong sáu ngày sau đó.
Gia đình Tupac và cộng đồng người da đen coi vụ việc là bằng chứng về tiêu chuẩn kép trong hệ thống pháp luật Mỹ. Họ cho rằng nếu người nổi tiếng bị bắn chết là da trắng thì cảnh sát sẽ nhanh chóng tìm ra hung thủ.
Cảnh sát Las Vegas từng cho biết cuộc điều tra bị đình trệ không phải vì thiếu nỗ lực mà vì các nhân chứng trong đoàn của Tupac từ chối hợp tác.
Tuy nhiên, cảnh sát đã phạm phải một loạt sai lầm lớn:
Không tính đến sự việc Tupac tham gia đánh đập một thành viên băng đảng tại sảnh khách sạn MGM Grand Las Vegas vài giờ trước vụ nổ súng.
Không liên lạc được với nhân chứng trong đoàn của Tupac — người đã chứng kiến vụ nổ súng và nói với cảnh sát rằng anh ta có thể xác định được hung thủ. Nhân chứng này bị giết vài tuần sau đó trong một vụ nổ súng khác không liên quan.
Không theo đuổi manh tìm kiếm chiếc Cadillac màu trắng được thuê tương tự như chiếc xe đã bắn những phát súng chí mạng vào Tupac và đã trốn thoát.
Trung sĩ Kevin Manning, người giám sát cuộc điều tra, cho biết các nhà điều tra đã thu thập hàng nghìn lời khai qua điện thoại, phỏng vấn hàng trăm nhân chứng và truy tìm nhiều đầu mối trong suốt một năm khi đơn vị điều tra bị quá tải với số vụ án mạng kỷ lục là 168 vụ.
Manning nói: “Tupac được đối xử giống như bất kỳ vụ giết người nào khác ở đây. Nhưng bạn biết gì không? Chúng ta không thể làm điều đó một mình. Chúng tôi dựa vào người dân hợp tác để giúp chúng tôi phá án. Và trong trường hợp của Tupac, chúng tôi không có bất kỳ sự hợp tác nào.”
Các tài liệu của tòa án cũng như các cuộc phỏng vấn với các nhà điều tra và các thành viên băng đảng, bao gồm cả các nhân chứng của vụ án, cho thấy Tupac đã bị băng đảng Southside Crips ở Compton, California, tấn công để trả thù cho vụ đánh đập thành viên của băng đó. Các tài liệu cũng cho rằng người bị đánh đã bắn những phát súng chí mạng.
Các vụ giết người theo băng nhóm cực kỳ khó giải quyết vì thường có rất ít bằng chứng và ít nhân chứng sẵn sàng khai báo. Các cộng sự của Tupac đặc biệt không tự nguyện cung cấp thông tin. Giống như bản thân Tupac, nhiều người từng có tiền án và có thái độ thù địch sâu sắc với cảnh sát.
Cảnh sát Las Vegas đã chậm hiểu rằng gốc rễ của vụ án giết người nằm ở mối thù giữa các băng nhóm đối thủ ở Compton, và hành động chậm chạp một khi nhận ra điều đó. Cảnh sát Vegas không phù hợp để điều tra tội phạm băng đảng do có ít kinh nghiệm văn hóa băng đảng, trong khi sở cảnh sát Compton đã thâm nhập vào được thế giới ngầm của băng đảng. Họ đã biết nhiều thành viên băng đảng từ khi còn nhỏ. Họ đã chụp những bức ảnh băng đảng đầu tiên. Họ đã làm chứng tại phiên tòa. Họ đến thăm các thành viên băng đảng trong tù. Đổi lại, họ thường có được những thông tin có giá trị.
Để xác định những kẻ gây án, cảnh sát sẽ phải chuyển cuộc điều tra đến Compton. Nhưng cảnh sát Las Vegas lo ngại rằng các nhà điều tra Compton quá thân thiết với các băng đảng và những người sở hữu ngành công nghiệp nhạc rap và có thể làm rò rỉ thông tin. Các nhà điều tra Vegas giữ khoảng cách với các băng đảng và cuộc điều tra của họ nhanh chóng đi vào ngõ cụt.
Ngày 7 tháng 9 năm 1996
Vào tối ngày 7/9/1996, Tupac và Marion (Suge) Knight, người sáng lập và giám đốc công ty thu âm Death Row Records của Tupac, đã tham dự trận đấu quyền anh giữa Mike Tyson và Bruce Seldon tại khách sạn MGM Grand.
Có rất nhiều thành viên băng đảng đến từ Los Angeles cũng có mặt tại Las Vegas tham dự trận đấu.
Khi đang rời khách sạn sau trận đấu, Tupac đã tấn công một người đàn ông ở sảnh khách sạn. Nạn nhân là Orlando Anderson, 21 tuổi, thành viên của Southside Crips. Các vệ sĩ của Tupac và Suge Knight cũng tham gia đánh đập khiến Anderson gục ngã, hứng chịu những cú đá tàn bạo. Tupac và Suge có quan hệ với Mob Piru Bloods, băng đảng đối thủ của Southside Crips ở Compton. Các vệ sĩ của Tupac là thành viên Bloods.
Bloods đã tìm cách trả thù Anderson vì anh ta đã đánh Travon (Tray) Lane, thành viên của Death Row tại trung tâm mua sắm Lakewood vài tuần trước đó.
Giờ đây, cuộc tấn công vào Anderson đã trở thành cơ sở cho hành động trả thù lại Tupac. Hai tiếng rưỡi sau, Tupac bị bắn trúng bốn viên đạn, hai viên vào ngực, một viên vào cánh tay và một viên vào đùi khi đang đợi đèn đỏ trên đường East Flamingo và Koval Lane đông đúc khách du lịch. Mười bốn phát súng đã được bắn từ một chiếc Cadillac màu trắng chở bốn thành viên Crips. Tupac bị thương nặng ở ngực và qua đời sáu ngày sau đó.
Ngay sau vụ nổ súng, những kẻ tấn công quay trở lại Compton, nơi họ khoe với bạn bè và bạn gái của mình. Compton nhanh chóng tràn ngập những lời đồn liên quan đến “Baby Lane”, biệt danh băng đảng của Anderson. Những người cung cấp thông tin cho biết Anderson đã được nhìn thấy khoe một khẩu súng lục Glock, loại vũ khí dùng để giết Tupac. Các nhà điều tra đã chuyển thông tin này đến Las Vegas.
Cảnh sát Las Vegas đã nghe nói về vụ ẩu đả ở MGM Grand và đã xem lại đoạn băng an ninh về vụ đó. Nhưng Manning đã đưa ra một tuyên bố vào thời điểm đó rằng, “Các nhà điều tra không có lý do gì để tin rằng cuộc xung đột có bất kỳ mối liên hệ nào với vụ nổ súng.”
Một tuần sau vụ nổ súng, cảnh sát băng đảng Compton đã xem lại đoạn băng theo yêu cầu của cảnh sát Las Vegas. Họ xác định nạn nhân bị đánh là Anderson, giải thích mối liên hệ băng đảng của anh ta và cho biết các vệ sĩ được nhìn thấy lao vào đánh anh ta là thành viên Bloods.
Bobby Ladd, khi đó là điều tra viên của cảnh sát băng đảng Compton và hiện là cảnh sát Garden Grove, cho biết: “Chúng tôi đã nói với Vegas ngay khi đó rằng chúng tôi nghĩ Southside Crips phải chịu trách nhiệm về vụ giết người và Orlando là kẻ nổ súng.”
Cảnh sát Las Vegas vẫn giữ quan điểm việc Anderson bị đánh là không liên quan. Manning nói trong một cuộc phỏng vấn, “[Anderson] có vẻ như chỉ là một cá nhân đang đi qua MGM và tranh cãi với Tupac... Có lẽ anh ta thậm chí còn không biết đó là Tupac Shakur.”
Sau khi loại Anderson ra khỏi danh sách nghi phạm, cảnh sát Las Vegas đã không cố gắng truy lùng anh ta để thẩm vấn hay đưa hình của anh ta cho đoàn của Tupac, hàng chục thành viên vẫn ở lại Las Vegas một tuần sau vụ nổ súng trong khi Tupac đấu tranh cho mạng sống của mình ở bệnh viện địa phương.
Cảnh sát Las Vegas cũng không lấy được video an ninh hành lang, khu vực đỗ xe và những nơi công cộng khác có thể ghi lại chuyển động của Anderson sau khi anh ta bị đánh.
Anderson và các thành viên Crips đã đi qua trước camera an ninh khi họ tập trung tại các khách sạn Treasure Island và MGM Grand để âm mưu gây án, và sau đêm đó, khi họ lên chiếc Cadillac màu trắng trong bãi đỗ xe bên ngoài khách sạn Treasure Island.
Bởi vì các khách sạn và sòng bạc thường xuyên xoá các đoạn phim giám sát bảy ngày một lần nên bằng chứng tiềm năng sẽ bị mất.
“Bỏ qua cuộc ẩu đả băng đảng tại MGM là một sai lầm,” Wes McBride, chủ tịch Hiệp hội Điều tra Băng đảng California, trung sĩ tình báo băng đảng đã nghỉ hưu của bộ phận Hoạt động Đường phố An toàn của Sở Cảnh sát Quận Los Angeles, cho biết. “Trong văn hóa băng đảng, nếu bạn làm bẽ mặt một thành viên băng đảng ở nơi công cộng, họ sẽ trả thù bằng cách giết bạn.”
Lou Savelli, trung sĩ cảnh sát băng đảng ở New York và là phó chủ tịch của Hiệp hội Điều tra Băng đảng East Coast cũng đồng tình rằng, “Nếu một vụ nổ súng lái xe xảy ra ở New York và chúng tôi phát hiện ra rằng có một băng nhóm đánh nhau ba giờ trước đó liên quan đến nạn nhân vụ giết người, tôi đảm bảo rằng đó sẽ là đầu mối số 1 của tôi.”
Manning cho biết cảnh sát Las Vegas có thể đã đánh giá sai tầm quan trọng của cuộc ẩu đả ở MGM. Trong một cuộc phỏng vấn, ông ta cho biết cảnh sát đã loại Anderson ra khỏi danh sách nghi phạm dựa trên thông tin rằng anh ta đã bị an ninh khách sạn giam giữ đủ lâu để anh ta không có thời gian trang bị vũ khí và tổ chức cuộc phục kích Tupac vài giờ sau đó.
Manning nói rằng điều đó đã được chứng minh là không chính xác. Ông từ chối giải thích chi tiết.
Hợp tác với các thành viên băng đảng
Cảnh sát điều tra cho biết cần có nỗ lực đặc biệt để phát triển mối quan hệ với các thành viên băng đảng. Vì văn hóa băng đảng đề cao sự tôn trọng nên cảnh sát sẽ đối xử với bọn côn đồ và gia đình họ hết sức lịch sự, thậm chí là tôn trọng. Đổi lại, đôi khi thành viên băng đảng cung cấp thông tin bí mật giúp cảnh sát giải quyết tội phạm.
Điều đó đã không xảy ra trong trường hợp của Tupac.
Ngay từ những giây phút đầu tiên có mặt tại hiện trường, cảnh sát Las Vegas đã vô tình làm những nhân chứng có khả năng nhận dạng được hung thủ xa lánh. Sau khi gọi xe cấp cứu cho Tupac, cảnh sát đã dùng súng ra lệnh cho Suge, người đang chảy máu do vết thương ở đầu, và các thành viên khác trong đoàn của Tupac ra khỏi xe.
Rapper E.D.I. Mean, người ngồi trong xe ngay phía sau Tupac, cho biết: “Cảnh sát chĩa súng vào mặt chúng tôi và đe dọa chúng tôi. Họ bắt chúng tôi nằm úp mặt giữa đường. Ngay cả sau khi họ nhận ra chúng tôi đang nói sự thật, họ vẫn chưa bao giờ xin lỗi.”
Cảnh sát Las Vegas cho biết ban đầu họ không có cách nào biết được Suge và những người ngồi trong xe là nạn nhân hay nghi phạm. Sau khi xác định rằng họ là những nạn nhân, cảnh sát đã cho họ ngồi dọc lề đường cho đến khi các nhà điều tra đến. Việc đó mất gần hai giờ.
Sau đó, Manning đưa từng nhân chứng lên xe cảnh sát và lấy lời khai. Manning nói họ “cực kỳ bất hợp tác”.
Suge Knight đã tóm tắt mối quan hệ giữa các nhân chứng và cảnh sát trong cuộc phỏng vấn với “PrimeTime Live” của ABC-TV hai tháng sau đó, cho biết ngay cả khi biết ai đã giết Tupac, ông cũng sẽ không báo cho chính quyền Las Vegas.
“Đó không phải là công việc của tôi,” Suge nói. “Tôi không được trả tiền để giải quyết các vụ giết người. Tôi không được trả tiền để nói xấu mọi người.”
Cảnh sát Las Vegas tỏ ra chán ghét. “Đó là tâm lý băng đảng điển hình,” Manning nói. “Người bạn thân nhất của họ bị bắn và không ai hợp tác gì cả. Theo cách nhìn của tôi, nếu ai đó nói với tôi rằng họ không muốn nói chuyện, thì việc gọi đi gọi lại cho họ để làm gì? Ở đất nước này, công dân có quyền.”
Tuy nhiên, có một nhân chứng sẵn sàng hợp tác với cảnh sát: Yafeu Akiyele Fula (Yaki Kadafi).
Fula, 19 tuổi, vẫn ở lại Las Vegas sau vụ nổ súng, canh thức Tupac tại Phòng chăm sóc đặc biệt Trung tâm Y tế Đại học South Nevada. Fula đã trải qua một phần thời thơ ấu trong cùng gia đình với Tupac và đặc biệt thân thiết với Tupac.
Fula ngồi cùng E.D.I. Mean phía sau Tupac đêm đó, nói với cảnh sát rằng anh ta có thể xác định được kẻ tấn công. Trong thời gian đó, cảnh sát không hề cố gắng theo dõi Fula.
Vào ngày 9/9/1996, hai đêm sau vụ nổ súng, Fula và một số cộng sự khác của Tupac đã phản đối và xô xát với cảnh sát bên ngoài bệnh viện. Fula bị còng tay và khám xét nhưng không bị buộc tội.
Sau cái chết của Tupac vào ngày 13/9, Fula rời Las Vegas, đi đến Atlanta và Los Angeles và sau đó là New Jersey, nơi có người thân của anh sinh sống.
Trong khi đó, các nhà điều tra của Compton đã thu thập được những bức ảnh của một số thành viên băng đảng, bao gồm cả Anderson. Họ đã tận tay giao những bức ảnh đến Las Vegas.
Manning cho biết các nhà điều tra đã gọi cho luật sư của Fula để sắp xếp một cuộc gặp để họ có thể cho anh ta xem những bức ảnh. Manning cho biết đã không liên lạc được với Fula. Cảnh sát không cố gắng xác định vị trí của Fula. Đến ngày 10/11 thì đã quá muộn. Fula bị bắn chết trong một khu ổ chuột ở Irvington, New Jersey.
Nhân chứng tiềm năng bị loại bỏ
Sáng sớm ngày 2/10/1996, cảnh sát Compton, đặc vụ FBI và các thành viên của Sở cảnh sát hạt Los Angeles tràn qua Compton, bắt giữ gần hai chục thành viên băng đảng và thu giữ vũ khí, đạn dược. Mục đích của họ là ngăn chặn một cuộc chiến băng đảng nổ ra sau vụ giết Tupac.
Orlando Anderson nằm trong số những người bị cảnh sát Compton giam giữ. Anh ta đã bị bắt theo lệnh truy nã bắt nguồn từ một vụ giết người băng đảng sáu tháng trước đó. Các thành viên băng đảng khác đang bị giam giữ vì tội ma túy, vũ khí và các tội danh khác. Cảnh sát Compton tin rằng một số người trong số họ có liên quan đến vụ giết Tupac hoặc biết điều gì đó về vụ này.
Hai điều tra viên Las Vegas tham gia cuộc vây bắt theo lời mời của cảnh sát Compton. Một trong số họ đã thẩm vấn Anderson trong khoảng 20 phút. Họ đã gạt bỏ đề nghị rằng họ nên thẩm vấn các thành viên băng đảng khác. Điều này khiến cảnh sát Compton và các phó cảnh sát trưởng hết sức bất ngờ, họ cho rằng điều hiển nhiên phải làm là đe dọa truy tố để cố gắng moi thông tin về vụ giết Tupac.
Ladd, cựu điều tra viên ở Compton, cho biết: “Chúng tôi đã giam giữ một loạt thành viên băng đảng biết chính xác chuyện gì đã xảy ra với Shakur — một số người mà chúng tôi tin rằng đã ngồi trong chiếc Cadillac. Las Vegas bày tỏ không quan tâm đến việc nói chuyện với bất kỳ ai trong số họ. Họ thậm chí còn không thẩm vấn Orlando.”
Anderson được thả hai ngày sau đó; các công tố viên đã từ chối đưa ra cáo buộc chống lại anh ta về tội giết người. Cảnh sát Las Vegas không bao giờ nói chuyện với anh ta nữa. Anderson bị giết ngày 29/5/1998, trong một vụ nổ súng liên quan đến ma túy tại một tiệm rửa xe ở Compton.
Savelli, nhà điều tra băng đảng ở New York, cho biết vụ bắt giữ ở Compton là một cơ hội bị bỏ lỡ. “Tỷ lệ thành công của những vụ giết người kiểu này hoàn toàn phụ thuộc vào việc có những người cung cấp thông tin trong băng đảng. Bạn dựa vào các thành viên băng đảng với những lời nhạc rap để biết thông tin về tội phạm. Nếu bạn không có được thông tin lần đầu tiên, bạn quay lại. Bạn đứng trước mặt họ. Hai. Ba. Bốn lần. Cuối cùng họ cũng nói chuyện. Nhưng việc theo dõi không ngừng là điều cần thiết,” ông nói.
Manning cho biết các điều tra viên của ông hoạt động bên ngoài bang của họ, không có thẩm quyền thẩm vấn các thành viên băng đảng Compton. Chính quyền Los Angeles không hài lòng với khẳng định đó. Họ nói rằng một khi cảnh sát địa phương mời các nhà điều tra thẩm vấn các nghi phạm thì không có lý do pháp lý nào để họ không làm như vậy.
Manning cũng cho biết đã yêu cầu cảnh sát Quận Los Angeles thay mặt họ thẩm vấn các thành viên băng đảng. Các nhà điều tra của cảnh sát trưởng Los Angeles thì cho biết họ không được yêu cầu thẩm vấn các nghi phạm về vụ giết Tupac mà thay vào đó, họ nói cảnh sát Las Vegas đã yêu cầu họ chuyển lại bất cứ điều gì họ biết được về vụ án trong khi thẩm vấn các thành viên băng đảng về tội danh địa phương.
Manning cho biết ông không hề hối tiếc về cách các sĩ quan của mình xử lý vụ án này.
“Bạn không thể bước vào và đẩy mọi người sang một bên và nói, ‘Được rồi, chúng tôi sẽ tiếp quản’,” ông ấy nói. “Ngay cả khi chúng tôi làm vậy, bạn có nghĩ những kẻ này sẽ nói chuyện với chúng tôi chỉ vì chúng tôi bước tới và yêu cầu họ làm vậy không? Bạn có nghĩ rằng chúng tôi khiến họ sợ hãi đến mức họ sẽ ói thông tin ra và thừa nhận mọi chuyện không?”
Chiếc Cadillac trắng
Ở Las Vegas, vệ sĩ của Tupac đã bắn vào chiếc Cadillac màu trắng khi nó bỏ chạy. Hai ngày sau, người ta thấy hai thành viên Crips ở Compton lái chiếc Cadillac đời 1996 màu trắng có bảng số cho thuê đến cửa hàng âm thanh ô tô mà người chủ cũng làm sửa xe để sửa chữa những hư hỏng.
Cảnh sát Compton đã chuyển thông tin này cho các nhà điều tra Las Vegas, họ đã thêm nó vào hồ sơ.
Sau đó, các nhà điều tra băng đảng Compton đã lùng sục mọi đại lý cho thuê xe trong khu vực để xác định xem có ai đã thuê một chiếc Cadillac màu trắng đã được lái đến Las Vegas vào khoảng thời gian Tupac bị bắn hay không. Họ phát hiện ra rằng một chiếc xe như vậy đã được cho một người đàn ông có thể có quan hệ với băng đảng ngầm thuê. Cảnh sát đã chụp ảnh chiếc xe và trình bày chi tiết những phát hiện của họ trong một báo cáo.
Các nhà điều tra của Compton cho biết họ đã cung cấp thêm thông tin này cho cảnh sát Las Vegas. Manning cho biết chưa bao giờ nhận được thông tin nào.
“Chúng tôi nghĩ có khả năng chúng tôi đã xác định được chiếc Cadillac được sử dụng trong vụ án,” Robert Baker, Thượng sĩ Compton đã nghỉ hưu cho biết. “Đó là một manh mối chắc chắn đáng lẽ phải được theo đuổi.”
Lo ngại về tham nhũng
Các nhà điều tra nói rằng việc cảnh sát Las Vegas lo ngại về việc hợp tác chặt chẽ với các đối tác ở Compton là điều dễ hiểu. Compton có tiền sử tham nhũng chính trị và một số nhân vật của Sở Cảnh sát bị cáo buộc có quan hệ với băng đảng.
Năm 2000, sau nhiều năm xung đột với giới cảnh sát, Thị trưởng Compton Omar Bradley và các thành viên Hội đồng Thành phố đã giải tán sở này và ký hợp đồng với Quận Los Angeles để cung cấp dịch vụ cảnh sát. Nhưng vào thời điểm Tupac bị bắn, băng đảng Crips và Bloods được coi là những băng đảng cộm cán nhất ở Nam California.
Cảnh sát Las Vegas lo ngại rằng các quan chức thành phố quá thân thiện với Suge Knight, người đóng góp tiền cho các chiến dịch chính trị của Bradley và quen biết các thành viên của lực lượng cảnh sát. Giám đốc an ninh của Suge, Reginald Wright Jr., là cựu cảnh sát Compton có cha điều hành đơn vị băng đảng.
Một giả thuyết cho rằng Suge Knight đã dàn xếp việc giết Tupac để ông ta có thể khai thác thương mại về rapper tử đạo. Các nhà điều tra Las Vegas lo lắng rằng cha của Wright và các sĩ quan khác có thể bảo vệ Suge hoặc chuyển thông tin cho ông ta. Việc Suge từ chối hợp tác với họ càng làm tăng thêm sự nghi ngờ của cảnh sát Nevada.
Để xoa dịu những lo ngại đó, Hourie Taylor, khi đó là cảnh sát trưởng Compton, đã loại Wright Sr. ra khỏi cuộc điều tra của Tupac và thay thế ông ta bằng Baker. Tuy nhiên, các nhà điều tra Las Vegas vẫn tiếp tục giữ khoảng cách.
Mặc dù cuộc điều tra về vụ giết Tupac đã ngừng trong nhiều năm, một số cựu sĩ quan điều tra Compton vẫn không từ bỏ hy vọng bắt được những kẻ liên quan.
Tim Brennan, nhà điều tra băng đảng Compton hiện làm việc cho Sở Cảnh sát trưởng, cho biết: “Tôi tin rằng vụ giết người của Tupac đã có thể được giải — và nó vẫn có thể như vậy. Mọi manh mối đều ở ngay đó. Điều mà cuộc điều tra còn thiếu là thông tin đầu vào từ các điều tra viên, những người hiểu rõ các băng đảng có liên quan cũng như cách chúng hoạt động và tất cả những người tham gia là ai. Tôi tin rằng công lý vẫn có thể được thực thi.”
コメント